Embriyo Transferi ve Tüp Bebek Tedavisi – Op. Dr. Suzan Gençsoy

AŞILAMA VE TÜP BEBEK TEDAVİSİ
Tüp bebek tedavisi ile aşılama yöntemi uygulanan kadınlar arasında başarı oranları farklı mıdır?
Aslında çoğu zaman aşılama ile tüp bebek tedavisi karıştırılıyor. Aşılama ile tüp bebek arasında çok temel bir fark var; aşılama doğal bir yöntemdir, döllenme tüpün içerisinde doğal ortamda oluyor. Sadece biz önden yumurta takibi yapıp yumurtanın hazır olduğunu tespit ediyoruz. Ondan sonraki süre içerisinde bu 24 saat içerisinde döllenme kapasitesi oluştuğu zaman eşinin tarafından alınan sperm hücreleri rahim içerisine enjekte ediyoruz. Ancak rahim içerisinden tüpün içerisine kadar spermler kendileri gidip yumurtayı doğal bir ortamda bulup ve uygun şartlar yaratılırsa döllenme oluyor. Yani döllenme doğal ortamda ve gayet spontane doğal bir şekilde oluyor. Bu tedavinin sonucunda gebe kalma ihtimali yüzde 15 ile 20 civarında en fazla en iyi şartlarda. Ancak tüp bebek tedavisinde biz yumurta ve sperm hücresini laboratuvar ortamında kendimiz döllüyoruz. Yumurta takibi sırasında yumurtalar olgun hale geldikten sonra biz bunları dış ortama aspire ediyoruz, alıyoruz.

Embriyo laboratuvarlarında embriyologlarımız tarafından özel şartlarda steril şartlarda yumurta ile spermi birleştirip ondan sonraki esnada takip ediyoruz. Embriyoların gelişimine, hücre sayısına göre ve rahmin de uygun bir duruma geldiğini tespit ettiğimiz zaman rahim içerisine embriyoyu transfer ediyoruz. Yani rahim içerisine bebek adayını yerleştiriyoruz. Tabii ki bu durumda gebe kalma ihtimali çok çok daha yüksek oluyor. Tabii ki bu da bazı faktörlere göre değişiyor, herkeste farklı işleyebiliyor. Başta yaş olmak üzere birçok faktöre göre başarı şansı değişiyor. En iyi şartlarda yüzde 70, 80’e kadar başarı şansı bekleyebiliyoruz. Yani bir tarafta aşılamada yüzde 20 en fazla diğer tarafta tüp bebekte yüzde 80’e kadar başarı şansı olabiliyor. Yani üç dört katına daha yüksek başarı tüp bebekte bekleyebiliyoruz.

KADIN YAŞI EN ÖNEMLİ FAKTÖR
Tüp bebek uyguladığınız bir kadında bir çiftte başarıyı etkileyen ne gibi faktörler var? Bunlardan biri kadının yaşı mıdır? Kadından ya da erkekten kaynaklanan başka hangi faktörler olabilir?
Tamamen multi faktörlü; yani çok faktörlü bir süreçtir. Tüp bebekte başarı şansını etkileyen en önemli faktör kadın yaşıdır. Erkek yaşı çok çok önemli değildir. Çünkü erkeklerde hücre üretimi sürekli hayatları boyunca üç ayda bir yeni hücre üretimi oluyor. Bu yüzden erkek yaş faktörü önemli değil. Tabii ki yaşla birlikte erekte de bir miktar azalma ve düşme olabiliyor; ama yeni hücre üretildiği için çok önemli değil. Kadınlarda ise hayatları boyunca yeni yumurta hücresi üretilmiyor. Yani kadınlar doğduğunda vücudunda yumurtalıklarında kaç tane yumurta varsa yıllar içerinde bunları tüketir. Yeni hücre üretimi olmaz. Ancak bu yumurta sayısı zaman içerisinde daha da azalıyor ve kadın menopoz yaşına yaklaştığı zaman bu yumurtalar tükeniyor. Yumurta sayısı yaşla birlikte azaldığı gibi özellikle 37-38 yaşın üzerinde 40’lı yaşlarda sınırlı sayıda yumurta kalıyor. Biz bunlarla tüp bebek yapıyoruz. Sadece yumurta sayısı değil yumurta kalitesi de azalıyor. Özellikle DNA yapısı bozuluyor. Bütün vücudumuzdaki hücrelerin yaşlandığı gibi bu yumurta hücreleri de yaşlanıyor ve genetik yapısı bozuluyor. Dolayısıyla embriyo kalitesini de etkiliyor. Tüp bebekte başarı şansını da etkileyen en önemli faktör kadın yaşıdır.

TÜP BEBEK BAŞARISINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Kadının yaşı dışında hangi faktörler var?
Embriyonun yapısıyla alakalı bir beklentimiz oluyor. Genç yaştaki kadınlarda daha güzel daha kaliteli embriyolar oluşuyor. Daha fazla embriyoların arasında en iyilerini seçme durumumuz oluyor. Zaman zaman genetik yapıda birtakım problemler var birtakım hastalık taşıyıcılığı oluşabiliyor aile içerisinde kadından kaynaklı veya erkekten kaynaklı olabiliyor. Biz bunları tespit ettiğimiz zaman tabii ki bu embriyoların arasında sağlıklı embriyoyu seçmek için bu hastalığı taşımayan embriyoyu seçmek için embriyolara da genetik inceleme yapmak durumunda kalabiliyoruz.

Rastgele transfer yapılırsa biz bu sorunu bilmediğimiz zaman tabii ki başarı şansı çok çok farklı oluyor. Bu sorunu tespit edipte seçici davrandığımız zaman daha yüksek başarılar elde edebiliyoruz. Ancak bir yandan embriyoyu inceliyoruz bir yandan da transfer ettiğimiz doğal ortamı yani kadının rahmi ve genetik organlarında herhangi bir problem var mı yok mu bunu gözlüyoruz. Eğer ki rahim içerisinde miyom gibi birtakım oluşumlar var ise bunlara müdahale edilebilir. Çünkü miyom rahim içerisinde büyüdüğü zaman transfer edilen embriyonun gelişimini ve oluşumunu olumsuz etkileyebiliyor.

Bazen rahim içerisinde birtakım yapışıklıklar olabiliyor. Daha önce geçirdiği herhangi bir jinekolojik enfeksiyon veya jinekolojik ameliyatlardan sonra rahim ön ve arka duvarı birbirine yapışık olabiliyor. Buda tabii ki gebelik şansını azaltıyor. Bunun yanında tüplerde tıkanıklık var ise bundan dolayı da tüpün içerisinde sıvı birikirse hidrosalpenks bez dediğimiz bir olay. Bu sıvılar rahim içerisine geri aktığı için transfer edilen embriyonun tutunmasını ve gelişmesini engelleyebiliyor. Bu durumda da tabii ki başarı şansı çok çok farkı olabiliyor. Böyle bir şey tespit ettiğimiz zaman rahim içerisinde oluşan birtakım sorunlar veya tüplerde oluşan sıkıntılar tüp bebekteki embriyo transferine gelmeden önce biz bu sorunları ortadan kaldırıyoruz. Hidrosalpenksleri, laparoskopik olarak ameliyat edip oluşumları oradan alıyoruz veya rahim içerisinde polip, miyom, yapışıklık gibi herhangi bir oluşum varsa histeroskopik ameliyatlarla bunları düzeltiyoruz. Ondan sonra transfer yapıp daha yüksek başarı şansları elde edebiliyoruz.

ERKEK KAYNAKLI PROBLEMLER
Erkeklerden kaynaklanan tüp bebek başarısızlığı da olabilir. Böyle bir durumda nasıl hareket ediyorsunuz? En iyi spermi seçme yolunda size bazı yol gösterici yöntemlerde var mı?
Yıllar önce erkeklerde bazen sperm hücresi dış ortama gelmiyor. Hiç hücre olmadığı zaman tüp bebek dahi yıllar önce yapılamıyordu. Şimdi yeni tekniklerle dış ortama, sperm hücresi bulunmadığı zaman yani azospermi dediğimiz vakalarda; mikro TESE ameliyatlarıyla testis içerisinden hücre alınabiliyor. Bu spermler içerisinde DNA yapısında bozuklukları incelemek için IMSI yöntemi var. 6 bin kat büyüterek daha detaylı bir şekilde incelenerek gebelik getirisi en iyi olacak spermleri seçmeyi sağlayan bir yöntemdir.

YASAL EMBRİYO TRANSFERİ
Yasal düzenlemelere göre tek-çift embriyo transferi nasıl oluyor?
Son yönetmeliğe göre 35 yaşın altındaki kadınlara bir tane embriyo transfer edebiliyoruz. Eskiden iki üç tane embriyo transfer edilebiliyordu ve çoğul gebelikler olabiliyordu. Sadece ikizler değil üçüzler de olabiliyordu. Bu yüzden 35 yaşın altında bir tane embriyo transferi ediliyor. Ancak iki defa başarısız denemesi olmuşsa, üçüncü denemesinde şansı arttırmak için iki tane embriyo transfer edebiliyoruz. 35 yaşın üstündeyse istenirse iki tane embriyo transfer hakkı var.

Embriyo seçimini nasıl yapıyorsunuz?
Embriyoların saklandığı enkübatörler, tam doğal ortamı taklit eden ortamlardır. Embriyolar bu ortam içerisinde saklanabiliyor ve eskiden günde bir defa o ortamdan çıkarılıp kaç hücreli, nasıl gelişiyor diye mikroskop altında inceleniyordu. Şu anda embriyoskop yöntemiyle, canlı kamerayla tüm gelişimi baştan sona bir video kaydıyla takip ediliyor. Bu şekilde gelişen en iyi en sağlıklı en iyi embriyoyu seçebiliyoruz. Yurtdışından Türkiye’ye tedaviye gelen yabancı kişiler ya da yurtdışında yaşayan Türkler de aynı embriyo kısıtlamalara tabidir.

Yurt dışından gelecek olan kişiler nelere dikkat etmeliler? Böyle bir tetkik için kaç günlerini ayırmalılar?
Eğer ki gelmeden önce temasa geçip, söylenilen bazı testleri gelemeden önce ülkelerinde yaptırıp, hazır getirirlerse genelde 20-25 gün içerisinde bu tedavi tamamlanır. Embriyo transferinden bir gün sonra tekrar yolculuk yapıp ülke ya da şehirlerine geri dönebiliyorlar. Ancak bazı durumlarda birtakım endoskopik işlemler gerekebiliyor. Yani bu durumda bütün tedaviler aynı anda yapılamayacağı için bir ay erteleme gibi bir durum olabiliyor.